2017 was het jaar van een grootste en groeiende oppositie tegen Monsanto en de gifbedrijven die ons voedselsysteem proberen te beheersen. De juridische advies van het Monsanto Tribunaal was een hoogtepunt. Voor de eerste keer kwamen slachtoffers van Monsanto vanuit de hele wereld bijeen en overtuigden een panel van internationale rechters dat de onderneming fundamentele mensenrechten schendt. Het is ons niet gelukt om de verlenging voor de toelating van glyfosaat in de EU te stoppen. Toch werd er geen groen licht gegeven voor een 15-jarige periode en kreeg Monsanto slechts een 5-jarige vergunning. Frankrijk en Italië praten over een 3-jarige uitfasering van het herbicide. Een indrukwekkend aantal van 1,3 miljoen mensen tekenden het burgerinitiatief en in veel landen berichtten nieuwsbulletins over discussies over het gedrag van Monsanto. Een rechtszaak van glyfosaat-slachtoffers in de VS leidde tot de publicatie van de 'Monsanto Papers' die laten zien dat Monsanto wetenschap, pers en politiek manipuleert. Nog meer documenten en bewijzen van Monsanto's wangedrag volgen komende lente.

Ondertussen komen de cash machines van Monsanto hortend en stotend tot stilstand. De introductie van hun nieuwe dicamba-resistente GMO gewassen werd een ramp en ruim 1000 boeren in de VS klagen de onderneming nu aan wegens de schade die ze opliepen. De nieuwe generatie van Bt-gewassen die insecten zouden moeten weren is op een mislukking uitgelopen in India. De resistentie van onkruid en insecten zijn het antwoord van de natuur op dit soort gewassen.

Monsanto probeert deze mislukkingen te verbergen door stappen te zetten op andere terreinen van destructie. Ze proberen nu vaste grip te krijgen op landbouwgegevens, om zo nog meer controle te krijgen op het voedselsysteem. Mogelijk gaan ze fuseren met Bayer om nog meer controle te krijgen en om de slechte naam van het bedrijf te verbergen, maar Bayer koopt daarmee wel een Trojaans paard. De koers van het aandeel Monsanto is zwaar overgewaardeerd omdat beide technieken waarop het GMO-winstmodel is gebaseerd, falen. Steeds meer burgers, boeren en consumenten zien in dat we het voedselsysteem moetren veranderen om de ecocide te stoppen. Een Duits onderzoek toonde dat de insectenpopulaties in natuurreservaten de laatste 27 jaar met 75% zijn afgenomen. Deze uitkomst schokte velen wereldwijd. Mensen kunnen niet overleven als we al het leven rondom onszelf vernietigen; in plaats daarvan moeten we met de natuur samenwerken.

Het tijdperk van de chemische landbouw, die uitgaat van zwaar gif, die afhankelijk is van fossiele brandstoffen en die bodem en natuurlijke bronnen uitput, moet stoppen, om ruimte te maken zodat agroecology kan gedijen. Hoe eerder we het paradigma van de landbouw veranderen, hoe beter: help waar en wanneer je kunt, ten behoeve van onszelf en vooral van onze kinderen en kleinkinderen.

Glyfosaatstrijd in Europe

De Europese vergunning voor ´s werelds best verkochte herbicide, glyfosaat, liep af in december 2017. De Europese Commissie stelde voor om de toelating tot de EU weer met 15 jaar te verlengen. Dit leidde tot een storm van protest. Het voorstel dat was gebaseerd op rapporten van de Europese voedselautoriteit EFSA en de Duitse BfR is aantoonbaar vooringenomen. Deel van de tekst is zelfs direct overgenomen van een Monsanto lobbygroep, de Glyphosate Task Force. De totstandkoming van het voorstel laat zien dat de industrielobbyisten zeer succesvol zijn geweest in het creëren van een industrie-vriendelijke omgeving. De criteria voor de evaluatie van wetenschappelijke onderzoeken die zijn overgenomen, sluiten tegelijkertijd alle onafhankelijke onderzoeken uit. Dit leidde ertoe dat de EFSA 106 onderzoeken kwalificeerde als ‘niet overeenkomstig de normen’. Ze baseerden hun advies aan de Europese Commissie daarentegen op geheime industriële onderzoeken die niet door onafhankelijke experts kunnen worden geverifieerd. Dit komt er dus op neer dat Monsanto mag ‘bewijzen’ dat glyfosaat veilig is en dat alle onderzoeken met een andere uitkomst het label ‘niet wetenschapelijk’ krijgen. Zo gaat dat bij de Europese regelgeving voor voedselveiligheid (en in de VS is het waarschijnlijk nog veel slechter geregeld).

Velen waren furieus. Ruim 1,3 miljoen Europeanen tekenden een burgerinitiatief en vroegen zo om een verbod van glyfosaat. Doordat het proces de vooringenomenheid van de Europese instellingen heeft blootgelegd, is hun geloofwaardigheid ernstig ondermijnd. Het heeft laten zien dat het pesticide-toelatingssysteem dient te veranderen, toch is het op dit moment te laat voor glyfosaat.

Het Europese Parlement vroeg een 3-jarige uitfaseringsperiode in combinatie met ondersteuning voor boeren die hun productiesysteem wilden aanpassen. Maar het besluit is het mandaat van de Raad van ministers en de Euopese Commissie. Een stemronde onder de lidstaten kreeg geen gekwalificeerde meerderheid omdat belangrijke landen als Frankrijk en Italy tegen een 10-jarige verlenging waren. Voor de laatste stemronde voor een 5-jarige verlenging werd geen gekwalificeerde meerderheid verwacht. In dat geval zou de Commissie het laatste woord hebben en zou die groen licht hebben gegeven voor een 5-jarige verlenging. Maar dat bleek niet nodig, want Duitsland zorgde voor een verrassende wending en een meerderheid door vóór te stemmen. Tegen de wil van de Duitse milieuminister stemde de landbouwminister Christian Schmidt vóóŕ. Blijkbaar riekt de lange arm van Bayer-Monsanto helemaal tot in de Duitse regering. ‘Dit is een schandaal, een klap in het gezicht van het milieu en de consument,’ aldus een parlementslid.

Hoewel de Duitse stem wordt betwist, denken de meeste mensen dat dit niet meer ongedaan kan worden gemaakt. Maar juridische specialist Olivier de Schutter denkt dat dat nog wel kan. Tijdens een persconferentie op 12 december verklaarden vier Europese Parlementariërs dat ze van plan zijn een gerechtelijke procedure te beginnen om de stemming ongedaan te maken. Wat de uitkomst daarvan ook zal zijn, glyfosaat zal de komende 3 tot 5 jaar in meerdere landen worden uitgefaseerd. Te laat, maar veel beter dan ‘giftig zakendoen zoals gebruikelijk’. Lees hier de juridisiche analysis (Engels of Duits) van Olivier de Schutter.

Dicamba Ramp: Monsanto’s doodgeboren kindje?

Monsanto’s handelssucces is gebaseerd op de combinatie van zaden en herbicide. Miljoenen hectaren wereldwijd zijn beplant met Monsanto´s Roundup-gewassen, zoals soja, maïs, raapzaad en katoen. Monsanto, maakt enorme winst met de verkoop van zowel de zaden als het glyfosaat. Het onkruid is echter resistent geworden tegen Roundup en het handselssucces neemt af. Een nieuwe generatie van herbiciden zou dit probleem hebben moeten oplossen, maar een nieuw herbicide werd niet ontwikkeld en in plaats daarvan moesten ze terugvallen op een ouder en mogelijk veel giftiger herbicide: dicamba. Dicamba werd in 1963 op de markt gebracht en Monsanto tekende een akkoord met BASF voor de productie ervan. Miljarden dollars werden geïnvesteerd in het testen en vermarkten van nieuwe dicamba-resistente gewassen. Afgezien van de giftigheid voor planten, mensen en de bodem, is er nog een ander probleem: verdamping en verspreiding door de wind. Het gif wordt weggeblazen door de wind en zo wordt de zeer schadelijke werking ook verspreid naar bomen en gewassen die niet genetische gemodificeerd zijn en dus geen weerstand tegen dicamba hebben.

Veel boeren zijn zo al delen van hun oogst kwijtgeraakt. Dit leidde tot individuele en gezamenlijke (class action) rechtszaken tegen BASF en Monsanto in meer dan 20 staten in de VS. In 2016 veroorzaakte de windverspreiding van dicamba schade op ruim 1,5 miljoen hectare land in 25 staten. Dit kan een zeer kostbare affaire voor Monsanto worden. En wat nog erger is voor het bedrijf: het kan een grote domper zijn op de voortgang van de chemische landbouw.

Mislukking van de Bt techniek

Het is niet alleen onkruid dat Monsanto en zijn biotech-oorlogsvoering bedreigt. Een klein, dun grijs motje veroorzaakt grote consternatie op de katoenvelden van India. De larve van deze vlinder – met de bijnaam paarse bolworm – eet de katoenplant op. Om deze katoenpest te bestrijden werd er een bacterie-gen ingebracht in de katoenplant en zo ontstond de 'Bt plant' die zelf een gif produceert dat het insect zou moeten doden. Vijftien jaar geleden werden de GM katoenzaden op de Indiase markt geïntroduceerd en de zaadproducenten vertelden de boeren dat zij niet meer met gif zouden hoeven te sprayen tegen insecten en dat de opbrengsten heel groot zouden zijn. Toch is ondertussen het gebruik van insecticide en kunstmest bij het telen van de GM katoenplanten met een vijfvoud toegenomen en wordt zo het inkomen van de boeren opgegeten. Weerstand tegen het gif zou niet voorkomen volgens de makers van de gentech ´Bt katoenplant´, maar de natuur dacht daar echt anders over. Een massale uitbraak van de Bt-resistente bolworm heeft nu geleid tot ernstig aangetaste oogsten van veel boeren. Wanhopige boeren passen daarom zeer giftige chemische bestrijdingsmiddelen toe tegen de insecten, soms met dodelijke gevolgen.

Dr. K.R. Kranthi, de voormalige directeur van het Central Institute of Cotton Research (CICR), rapporteerde dat de paarse bolworm resistentie heeft ontwikkeld tegen ´Bt katoen´ (Bollgard-II variety), niet alleen in Maharashtra, maar ook in andere staten met katoenplantages. Bollgard-II is in 2010 geïntroduceerd. ‘Er zijn eigenlijk maar twee voordelen van Bt katoen. De eerste is dat het de bollworm tegengaat waardoor de oogsten beschermd zijn. De tweede is dat het het gebruik van insecticiden tegen de bolworm vermindert. Op dit moment hebben de telers geen enkel voordeel,’ aldus Dr. Kranthi.

Boerenleider Pasha Patel stelt: ‘Voor de telers in Maharashtra is het als een nacht zonder dageraad.’  Weer een GM techniek die faalt. Zie de website en twitter van GMWatch voor de laatste ontwikkelingen over GM.

NGO Justice Pesticides

Een van de resultaten van het Monsanto Tribunal was de vorming van de NGO Justice Pesticides in juli 2017. Het doel daarvan is om de juridische gegevens van pesticide-rechtszaken uit de hele wereld beschikbaar te maken voor iedereen, ongeacht nationaliteit (dus aan buren, boeren, gemeentebesturen, gemeenschappen, wetenschappers enzomeer). De slachtoffers van pesticidegebruik staan natuurlijk bovenaan deze lijst. De organisatie wordt voorgezeten door Corinne Lepage. Anderen die deel uitmaken van de NGO zijn leden van het organiserend comitee van het Monsanto Tribunal en mensen afkomstig uit alle continenten die de gevolgen ondervonden van pesticides voor hun gezondheid, natuurlijke bronnen en hun activiteiten.

Het doel van Justice Pesticides is het opzetten van een uitgebreid samenwerkingsverband voor het verzamelen van pesticide-gerelateerde gegevens van juridische actie uit de hele wereld. Op deze manier kan juridische en wetenschappelijke informatie positief bijdragen aan toekomstige rechtszaken. Het uiteindelijke doel van Justices Pesticides is om te komen tot het verbieden van pesticides die de menselijke gezondheid en het milieu bedreigen.

Je kunt Justices Pesticides ondersteunen door het doorgeven van juridische information die je hebt via dit online formulier.

Nieuws van de getuigen

• Familie Grataloup
  

Sabine Grataloup was de eerste getuige tijdens de hoorzittingen van het Monsanto Tribunal in oktober 2016. Ze beschreef de geboortegebreken waaraan haar zoon Theo leidt. In het begin van haar zwangerschap was zij blootgesteld aan een glyfosaathoudende herbicide. Ontmoetingen met andere getuigen die iets vergelijkbaars hebben meegemaakt zetten de ouders van Theo ertoe aan nog een stap verder te gaan. Samen met William Bourdon (een advokaat verbonden aan het Monsanto Tribunal die pleitte voor de noodzakelijke vrijheid van wetenschappelijk onderzoek), kondigden Sabine en Thomas Grataloup aan dat zij van plan zijn om een rechtszaak te beginnen tegen meerdere producenten van glyfosaathoudende herbicides, waaronder Monsanto. Ze willen dat het rechtssysteem het causale verband erkent tussen deze producten en de problemen waar Theo mee kampt. Op dit moment onderzoeken ze de verschillende juridische mogelijkheden om dit te gaan doen en bereiden ze zich voor op een moeilijk, maar noodzakelijk juridisch gevecht. Klik op deze link om hierover meer te lezen.

• Paul François

Deze Franse boer raakte verwikkeld in een lang juridisch gevecht met Monsanto nadat hij in 2014 werd vergiftigd met Lasso (een herbicide dat nu verboden is). Voor de rechters van het Monsanto Tribunal beschreef hij hoe hij geïntimideerd werd door de onderneming. Paul François gaf onlangs het boek ¨Een boer tegen Monsanto¨ uit waarin hij zijn verhaal gedetailleerd vertelt. Helaas moet hij nu nòg een rechtszaak aanspannen om financiële compensatie van Monsanto te eisen. Paul François heeft een crowdfunding campagne opgezet die hem in staat moet stellen om zijn uitputtende gevecht voort te zetten. Laten we hem gezamenlijk steunen! Lees hier meer over zijn boek en rechtszaak. En maak hier een donatie over.

Verzoek tot steun : de ‘Making-of’ van het Monsanto Tribunal

Filmdirecteur en auteur Marie-Monique Robin was de beschermvrouw van het Monsanto Tribunal. In haar meest recente documentaire ‘Roundup on Trial’ en het boek met dezelfde titel volgt ze verschillende glyfosaat-slachtoffers en deskundigen waaronder een aantal die getuigenissen aflegden voor de rechters van het tribunaal. In de film en het boek geeft ze inzicht in de mechanismen van een van de grootste milieu- en gezondheidsschandalen van de moderne geschiedenis. De film is uitgezonden op de Duits-Franse zender ARTE-tv, op de RTBF (België), RTS en RSI (Zwitserland), NRK (Noorwegen), RTP1 (Portugal) en binnenkort volgt uitzending op de Canadese en Poolse tv. De film is beschikbaar in het Frans en het Duits op ARTE’s website. Een Engelse versie kan worden aangevraagd door te schrijven naar contact@m2rfilms.com.

Daarnaast heeft Marie-Monique een tweede documentaire geproduceerd, getiteld ‘The International Monsanto Tribunal’. Deze vertelt het verhaal van dit buitengewone project, vanaf de eerste persconferentie in Paris in december 2015 – tijdens de COP21 – tot aan de presentatie van de juridische opinie door de rechters in april 2017. Ze toont de mobilisatieacties van de internationale maatschappelijke organisaties, de debatten over juridische kwesties (status, doelen en functioneren van het tribunaal, misdaad van ecocide…), financiële vragen, onderzoek naar slachtoffers en deskundigen, bijeenkomsten met de vijf internationale rechters, de hoorzittingen, etc. Deze making-of documentaire zal gratis via internet beschikbaar worden gesteld. Het doel is om het aan te bieden als middel om een groot publiek te informeren en bewust te maken, en met name van advocaten, activisten voor mensenrechten en milieurechten, scholen en universiteiten.

Om de film te kunnen produceren in vijf talen (Engels, Frans, Spaans, Duits en Portugees) heeft de stichting Monsanto Tribunal €20.000 nodig. Maak alstublieft een donatie over als u kunt. Hartelijk bedankt!